25 Απριλίου 2019
Το Ασκληπιείο της Περγάμου Μικράς Ασίας.
Τα Ασκληπιεία της αρχαιότητας στήνονταν σε τόπους φυσικού κάλλους, με νερά και πρασινάδες, συνήθως σε πρόποδες βουνών ή λόφων. Ο Ασκληπιός, ο μυθικός ιατρός που λατρεύτηκε ως θεότητα, επιχειρούσε την ίαση ψυχοσωματικών ασθενειών σε τόπους που η φύση έδινε τον καλύτερό της εαυτό με ιατρικές πρακτικές βασισμένες σε θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων, του ύδατος, του αέρα αλλά και στον ύπνο (εγκοίμησις) και την ονειρομαντεία, την δίαιτα, αφαιμάξεις, ηλιοθεραπεία και σπάνια χειρουργικές επεμβάσεις. Οι Ασκληπιάδες, που λέγεται ότι κατάγονταν γενεαλογικά από τον Ασκληπιό, όπως αναφέρεται στις πηγές και για τον Ιπποκράτη και τον Αριστοτέλη, ήταν οι ιερείς ιατροί των ασκληπιείων και υποδέχονταν τους ασθενείς υποβάλλοντάς τους σε σειρά θεραπειών, δημιουργώντας ένα υποβλητικό κλίμα με την βοήθεια της φύσης για να φανερώσει ο Ασκληπιός την ίαση της ασθένειάς τους.
Στην Πέργαμο, πάνω από τον ποταμό Σελινούντα και ένα χιλιόμετρο από την περίφημη ακρόπολη της Περγάμου και στις παρυφές της, βρίσκεται ένα από τα διασημότερα ασκληπιεία του αρχαίου κόσμου. Από την ακρόπολη της Περγάμου έφτανε κανείς στο Ασκληπιείο μέσω αρχαιοτάτης οδού, την Via Tecta κατά τους Ρωμαίους, που σώζεται και στην οποία βαδίζει και σήμερα ο επισκέπτης του ασκληπιείου.
Βλέπουμε την άπαυστη ροή της ιερής πηγής, γύρω της τα λουτρά στα οποία εξαγνίζονταν και πλένονταν οι ασθενείς, τα δωμάτια ανάπαυσης, την βιβλιοθήκη, το στρογγυλό ιερό του Διός – Ασκληπιού Σωτήρος που έχτισε ο αριστοκράτης της Περγάμου Lucius Rufinus πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Ασκληπιού στο πρότυπο του Πάνθεου της Ρώμης με διάμετρο 24 μέτρα. Μεγάλο μέρος του ασκληπιείου αναστηλώθηκε και σώζεται ως σήμερα χάρη στον αυτοκράτορα Αδριανό, όπως οι στοές και τα περιστύλια, το θέατρο για τα θεάματα που παρουσιάζονταν στους ασθενείς κατά την παραμονή τους στο ασκληπιείο (τα θεάματα αποτελούσαν μέρος της θεραπείας), λουτρά, τουαλέτες και χώροι αναψυχής.
Το εντυπωσιακότερο κτίσμα του συμπλέγματος του Ασκληπιείου της Περγάμου είναι επίσης στρογγυλό και βρίσκεται δίπλα στο ιερό του Διός – Ασκληπιού Σωτήρος. Πρόκειται για θεραπευτήριο με πολλαπλές ημικυκλικές αίθουσες που συνδέονται με αψιδωτές πόρτες (κάποτε διώροφο και με εξέδρα ηλιοθεραπείας) στο οποίο μεταφερόταν ο ασθενής μέσω μιας υπόγειας σήραγγας στην άλλη άκρη της οποίας βρίσκεται η ιερή πηγή. Το νερό της μεταφέρεται ακόμα κάτω από την υπόγεια σήραγγα προς το θεραπευτήριο. Εκεί λάμβαναν χώρα οι θεραπείες μέρος των οποίων υπήρξε, κατά περίπτωση, η εγκοίμησις, δηλαδή η πρόκληση ύπνου στον ασθενή κατά τον οποίο αναζητούσε σύμβολα μέσα στο όνειρο με τα οποία ο Ασκληπιός υποδείκνυε την θεραπεία της ασθένειας. Το όνειρο και ο συμβολισμός τους αποκαλύπτονταν με την βοήθεια των ιερέων ιατρών που προχωρούσαν στην αντίστοιχη θεραπεία.
Πόση ευεξία αισθάνεται κανείς στον τόπο αυτό με τις τόσες φυσικές ομορφιές, με κοπάδια προβάτων να βόσκουν μέσα στο ασκληπιείο, την έκρηξη των χρωμάτων της άνοιξης, τον αέρα της κοιλάδας της Περγάμου, τα κιρκινέζια και τα χελιδόνια να φωλιάζουν στους κίονες, για λίγες στιγμές είναι σαν να ακούς το τρεχούμενο νερό να ψιθυρίζει κάποιον ελληνικό ύμνο στον Ασκληπιό. Σκεφτόμουν πως κάπου εδώ θα περνούσε και τον χρόνο του ο νεαρός τότε Γαληνός, ο σπουδαίος πλατωνικός ιατρός της ύστερης αρχαιότητας, προτού φύγει για την Αλεξάνδρεια και την Ρώμη.
Φεύγοντας από το ασκληπιείο, βαδίζοντας πάνω στην Via Tecta, είδα απέναντι μπροστά στα τελευταία σπίτια της σύγχρονης Περγάμου κομμάτια κιόνων στη σειρά, μέρος των σκεπαστών περιστυλίων της αρχαίας οδού. Πάνω σε ένα από αυτά στέγνωνε ένα μεγάλο χαλί, θυμίζοντας ότι ανά τους αιώνες οι άνθρωποι βαστούν σταθερά θεμέλια της αρχαίας παρουσίας τους στη γη.
